کلاه شرعی در مساله ربا

از گناهان بزرگ در اسلام رباخواری است که قرآن شریف آن را جنگ با خداوند متعال و رسولش میداند:

« فَاِنْ لَمْ تَفْعَلُوا فَأْذَنُوا بِحَربْ مِنَ اللَّهِ وَ رَسُولِه»^1؛ و اگر (از ربا) پرهیز نکنید، بدانید به جنگ با خدا و فرستاده‌ی او برخاسته‌اید.

و آن اقسامی داردالف) قرض با بهره، گرچه آن بهره بسیار کم یا شرطی از شروط باشد؛ و هر چه درباره‌ی این قسم از نظر قرآن و روایات مذمت شده است، درباره‌ی قرض بدون بهره که به آن «قرض الحسنه» می‌گویند، سفارش شده است و قرآن شریف آن را قرض به خدای متعال میداند« مَنْ ذَا الَّذی یقْرِضُ اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً فَیضاعِفَهُ لَهُ وَ لَهُ أَجْرٌ کَریمکیست آن کس که به خدا وامی نیکو دهد تا نتیجه اش را برای وی دو چندان گرداند و او را پاداشی خوش باشد؟ب) قرض مثل به مثل با زیادتر یا خرید و فروش مثل به مثل با زیادتر؛ نظیر این که یک سکّه‌ی طلا قرض دهد به یک سکّه‌ی طلا و هزارتومان، و یا بفروشد سکّه‌ای را به سکّه‌ای با هزار تومان. و این قسم نیز در روایات ما ربا و حرام است گرچه واقعاً و به حسب ارزش، سودی و بهره‌ای نباشدج) بهره و سود بردن به واسطه‌ی حیله‌ی شرعی؛ نظیر این که یک میلیون قرض الحسنه دهد ولی چیز کم ارزشی را بفروشد به یک صد هزار تومان. این قسم نیز حرام است و این همان تقلّب در قانون است که قرآن شریف آن را استهزا به آیات الهی میداندد) انجام حیله‌ای نه برای سود و بهره بردن بلکه برای این که ارزش واقعی مثل به مثل را یکسان کند؛ نظیر معامله سکّه‌ای با سکّه‌ی دیگر گرچه از نظر وزن مساوی ولی از نظر قیمت یکی گران‌تر از دیگری است و شخص سکّه‌ی گران‌تر را با چیز کم‌ارزشی میفروشد به سکّه‌ی ارزان‌تر با پولی که سکّه‌ی ارزان‌تر را مساوی با سکّه‌ی گران‌تر کند، و یا سکّه‌ی گران‌تر را میفروشد به همان سکّه‌ی ارزان‌تر یا قرض میدهد به همان ارزان‌تر، ولی چیز کم‌ارزشی را می فروشد به قیمتی که تفاوت آن‌ها را جبران نماید. و این قسم همان حیله‌ای است که گفته اند: چه خوب است از حرام به حلال فرار کردن.